AD - Skrót od anno domini (roku pańskiego) zastępuje sformułowanie "naszej ery", używany przy podawaniu datowania absolutnego.

archeologia - Archeologia została wydzielona jako oddzielna dyscyplina naukowa pod koniec XIX w. i zaliczona do nauk pomocniczych historii. Przedmiotem zainteresowania archeologii są materialne pozostałości życia ludzi minionych czasów w celu rekonstrukcji i analizy ich kultury materialnej. Ze względu na obszar terytorialny zainteresowania w Polsce wydziela się a) archeologię Polski, b) archeologię powszechną (Europy), c) archeologię śródziemnomorską, Szczególną formę stanowi tzw. archeologia doświadczalna polegająca na empirycznym badaniu technik produkcji, warunków życia itp. poprzez ich eksperymentalne naśladownictwo.

archeologiczna dokumentacja - Są to wszelkie formy rejestracji i dokumentacji archeologicznych zabytków. W skład archeologicznej dokumentacji wchodzą przede wszystkim:
- karta AZP,
- plan warstwicowy archeologicznego stanowiska,
- dokumentacja rysunkowa,
- dokumentacja fotograficzna,
- inwentarze.

archeologiczna kultura - Archeolodzy natrafiający na materialne ślady życia ludzi zwrócili uwagę, że poszczególne elementy kultury materialnej (przedmioty, budowle, sposób chowania zmarłych, ornamentyka itp.) występują na konkretnym obszarze i w określonym czasie wykazują duże podobieństwa. Na tej podstawie wydziela się tzw. kultury archeologiczne. Stanowią one w archeologii umowne jednostki podziału zastępujące znane ze źródeł pisanych konkretne jednostki etniczne (ludy, plemiona itp.). Umożliwia to m. in. śledzenie przemieszczeń bliżej nieokreślonych grup ludzkich oraz zmian w nich zachodzących, których wyrazem są przeobrażenia w kulturze materialnej.

archeologiczne badania - Są to prace badawcze służące stwierdzeniu występowania, rozpoznaniu, zadokumentowaniu i naukowemu opracowaniu archeologicznych zabytków. W skład archeologicznych badań wchodzą:
- archeologiczne badania rozpoznawcze;
- archeologiczne badania wykopaliskowe;
- archeologiczne nadzory;
- opracowanie wyników badań.

archeologiczne badania ratownicze - Są to archeologiczne badania przeprowadzone na archeologicznych stanowiskach potencjalnie zagrożonych zniszczeniem lub uszkodzeniem prowadzone w trybie prac interwencyjnych.

archeologiczne badania ratunkowe - Są to archeologiczne badania przeprowadzone na archeologicznych stanowiskach bezpośrednio zagrożonych zniszczeniem lub uszkodzeniem prowadzone w trybie prac interwencyjnych.

archeologiczne badania rozpoznawcze - Są to prace badawcze służące stwierdzeniu występowania, rozpoznaniu, zadokumentowaniu i naukowemu opracowaniu archeologicznych zabytków. W skład archeologicznych badań rozpoznawczych wchodzą m.in.:
- archeologiczne badania powierzchniowe;
- archeologiczne badania sondażowe;
- archeologiczna analiza zdjęć lotniczych;
- kwerenda źródłowa.

archeologiczne badania wykopalisko - Są to badania, polegające na pracach ziemnych w obrębie archeologicznego stanowiska polegające na systematycznym i metodycznym odsłanianiu jego elementów w celu ich zadokumentowania.

archeologiczne konserwatorstwo - Są to wszelkie działania zmierzające do ochrony archeologicznych zabytków. Ich głównym przejawem są:
a) ochrona prawna,
b) rejestrowanie,
c) dokumentowanie, w tym badania archeologiczne,
d) upowszechnianie.

archeologiczne nadzory - Jest to forma nadzoru konserwatorskiego podczas prac ziemnych związanych z inwestycjami mająca na celu odkrycie archeologicznych zabytków wcześniej nieujawnionych, prowadzone w trybie prac interwencyjnych. W przypadku ich wystąpienia podejmowane są archeologiczne badania ratownicze.

archeologiczne stanowisko - Jest to miejsce występowania na określonym obszarze archeologicznych zabytków właściwe dla określonej formacji kulturowej oraz określonego przedziału chronologicznego. Archeologiczne stanowiska dzieli się generalnie na:
a) posiadające własną formę krajobrazową (np. kopce, kurhany, wały)
b) takowej nieposiadające.
Pod względem funkcjonalnym stosowany jest podział na:
a) stanowiska osadnicze (np. osady),
b) obronne (np. grodziska),
c) produkcyjne (np. kopalnie),
d) sepulkralne.
Elementami składowymi archeologicznego stanowiska są:
a) warstwy,
b) obiekty,
c) zabytki ruchome.

Archeologiczne Zdjęcie Polski - Program badawczy polegający na rejestracji archeologicznych dóbr kultury w oparciu o archeologiczne badania powierzchniowe. Na podstawie wyników tych badan tworzony jest wykaz archeologicznych stanowisk w oparciu o karty AZP, nanoszonych na mapę. Stanowiska rejestrowane są wg. przyporządkowania administracyjnego, nr tzw. obszaru AZP, nr stanowiska na mapie i nr stanowiska w miejscowości.

artefakty - Są to wszelkie przedmioty wytworzone lub używane intencjonalnie przez człowieka.

archeologiczny zabytek - Jest to "zabytek nieruchomy, będący powierzchniową, podziemną lub podwodną pozostałością egzystencji i działalności człowieka, złożoną z nawarstwień kulturowych i znajdujących się w nich wytworów bądź ich śladów albo zabytek ruchomy, będący tym wytworem." (art.3, ust.4 ustawy z dnia 23 lipca 2003 r. o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami)

góra  strony...