W roku 1936 duński archeolog Christian Jürgensen Thomsen podzielił pradzieje ludzkości na trzy okresy: kamienia, brązu i żelaza. Podział ten uwzględznia materiał, z jakiego praludzie wykonywali swoje narzędzia. Najdłuższą z nich była epoka kamienia, dzieląca się na: paleolit (3,5 mln - 8000 lat p.n.e.), mezolit (8000 - 5500 lat p.n.e.) i neolit (5500 - 2000 lat p.n.e.).

Paleolit

Paleolit jest również nazywany starszą epoką kamienia. Za jego początek uznaje się moment, w którym po raz pierwszy człowiek posłużył się kamieniem jako narzędziem. Kończy go natomiast ostatnia epoka lodowcowa.
Paleolit nie był jednolitym okresem w dziejach i dzielimy go na podokresy: paleolit dolny, środkowy i górny, oraz paleolit późny. W okresie całego paleolitu przeplatywały się ze sobą okresy zlodowaceń i integracjałów, zmuszając człowieka do odpowiedniego dostosowania się do warunków, aż do czasu ostatniej, kończącej cały paleolit epoki lodowcowej, po której warunki życia na Ziemi były zbliżone do dzisiejszych.
Chociaż paleolit rozpoczął się ok 3,5 mln. lat p.n.e., jednak gatunek człowiek-Homo zaznaczył swoje istnienie dopiero przed ok. 2,5 mln. lat temu. W tym czasie występowały australopiteki równocześnie z Homo habilis, czyli człowiekiem zręcznym, który stopniowo posiadł umiejętność produkowania i używania pierwszych narzędzi. Oczywiście już wcześniejsze gatunki odkrywały przydatność kamieni, np. do rozbijania skorupy orzecha, jednak to właśnie H. habilis jako pierwszy zaczął obrabiać kamień i dzięki niemu powstały pierwsze prymitywne narzędzia takie jak odłupki i pięściaki, których używał.


Istnieją zasadnicze różnice pomiędzy hominidami (np. australopitekami)a Homo.Jest to wyprostowany chód, zwiększenie objętości mózgoczaszki, co spowodowało rozwój myslenia i pojawienie się mowy. Zasadniczo jednak "kamieniem milowym" było wykształcenie się opozycji kciuka ręki w stosunku do pozostałych palców. Dzięki temu człowiek stał się "chwytny", potrafił trzymać narzędzia i poddawać je obróbce.
Skąd o tym wiemy? Otóż w 1960r w afrykańskim Wąwozie Olduvai (Tanzania) dł. 50km i szer. 100m odkryto najstarsze i najbogatsze pozostałości szkieletów australopiteków i Homo habilis. Znajdowały się tam również szczątki prymitywnych kamiennych narzędzi używanych do krojenia mięsa czy roślin. Dzięki tym znaleziskom możemy dziś mówić o tzw. kulturze olduwajskiej - jest to cały etap rozwoju praczłowieka, charakteryzujący się bardzo prymitywną obróbką kamiennych otoczaków - poprzez odłupanie z jednej strony lub odbijanie z dwóch stron, lub też oddzielanie od jądra kamienia pojedynczych odłamków. W wyniku tych zabiegów powstawały kamienne narzędzia o ostrych brzegach lub krawedziach służące do krojenia bądź zeskrobywania, otłukiwania itp. Narzędzia te służyły do obróbki mięsa, skór i roślin, jednak jeszcze nie znajdowały zastosowania w walce lub polowaniach. Ok. miliona lat później ten sam teren zamieszkiwał Homo erectus, czyli człowiek wyprostowany, który potrafił wytwarzać pięściaki, rozniecać ogień i który wędrował juz po terenach Afryki, Bliskiego Wschodu i Europy.


Inna z najstarszych kultur, kultura aszelska wzięła swą nazwę od francuskiego Saint Acheul, gdzie odnaleziono szczątki praludzi i ich kamienne narzędzia. Podobnych znalezisk dokonano w zachodniej Europie, Azji i Afryce. Tereny występowania tej kultury ogranicza tzw. linia Moviusa, wyznaczona przez archeologa Hallana Leonarda Moviusa, który stwierdził, iż poza tą linią nie odnaleziono pięściaków.
Jednak odnalezione kamienne narzędzia nie były produkowane przez cały czas jednakowo. Pod koniec kultury aszelskiej zaczęto je wytwarzać tzw. techniką lewaluaską - przygotowywano kamienny rdzeń o odpowiednim kształcie soczewki (poprzez serię prostopadłych uderzeń), następnie pojedyńczym udwrzeniem uzyskiwano jeden duży odłupek o regularnym kształcie. Techniką tą posługiwał się ponad 100 tys. lat temu H. erectus, a później pierwsi przedstawiciele Homo sapiens.


Homo erectus był najdłużej żyjącym z naszych praprzodków - od ok. 1,8 mln. do 100 tys. lat p.n.e., ale w okresie przechodzenia w środkowy paleolit żyły również i inne archaiczne formy ludzkie: Homo heildelbergensis (Europa), Homo rhodesiensis (Afryka).
Homo heildelbergensis jest uważany za najstarszą formę człowieka rozumnego (H. sapiens). Jedna z teorii mówi, iż był on wspólnym przodkiem neandertalczyków i Homo sapiens sapiens, samemu wywodząc się od afrykanskiego Homo ergaster. Jego sposób wytwarzania narzędzi jest podobny do techniki kultury aszelskiej. W porównaniu z innymi praprzodkami człowiek heidelberski był prawdziwym wielkoludem. Podczas gdy np. H. habilis mierzył 135 cm., Homo erectus 150 - 175cm, on sam osiągał 180cm i 100kg, a znaleziska z Afryki Płd. wskazują, iż osiągał nawet 2m wzrostu. Homo heidelbergensis był praworęczny, potrafił posługiwać się ogniem i prawdopodobnie budował pierwsze "domy" - prowizoryczne szałasy. Człowiek ten uczynił następny "milowy krok" w ewolucji - jako pierwszy używał broni do polowania, o czym świadczą znaleziska kości zwierzęcych i liczącej sobie 400 tys. lat dzidy. Rozwinął on również myślenie abstrakcyjne, a w miejscach, w których żył, pozostawił ślady prymitywnej sztuki, która może być związana z pierwotną religią.
Również neandertalczycy potrafili tworzyć niewielkie precyzyjne narzędzia (groty, przecinaki). Homo neanderthalensis był typowym przedstawicielem środkowego paleolitu. Potrafił kontrolować ogień i budować szałasy. Neandertalczyk nosił ubrania i prawdopodobnie czyścił nawet zęby po swym mięsno-roślinnym menu. Posiadał również swoje rytuały, prawdopodobnie związane z religią pierwotną. Przykładem mogą być najstarsze rytualne pochówki, jak np. w Jaskini Shanidar (Irak). Pierwszy odkryty tam neandertalczyk był staruszkiem, który przeszedł wiele chorób i doznał wielu urazów, natomiast w drugim pochówku odnaleziono szczątki (ułożone w pozycji płodowej na lewym boku) obłożone kwiatami, od czego sam pochówek zyskał nazwę "kwiatowego". Nadejście ostatniej epoki lodowcowej zbiegło się z wyginięciem neandertalczyków, przetrwali natomiast ludzie nie różniący się budową od nas.


Człowiek współczesny produkował już znacznie delikatniejsze narzędzia, specjalizując się w wytwarzaniu ostrzy techniką wiórową. Wytworzył on również w górnym paleolicie wiele kultur, np. kulturę oryniacką, lub nieco młodszą kulturę grawecką.
Przedstawiciele pierwszej żyli od Bałkanów przez wybrzeża Morza Śródziemnego po Francję i znani są z pierwszych figurek zoomorficznych i malowideł naściennych o tematyce zwierzęcej.
Dróga obejmowała teren od Portugalii do Niemiec i od Belgii do Rosji. Wytwarzali oni tzw. ostrza graweckie (typ ostrzy tylcowych). Używali również narzędzi kościanych i rogowych, o czym świadczą znaleziska. Kultura grawecka najbardziej jednak znana jest z paleolitycznych figurek Wenus (figurki kobiece, służące prawdopodobnie celom kultowym) - austriacka Wenus z Willendorfu (odkryta 07.08.1908r., wykonana z wapienia), włoska Wenus z Grimaldi (4 cm figurka z kości zwierzęcych), rosyjska Wenus z Kostienki, oraz słynnych dziełach malarstwa jaskiniowego w Altamirze (głównie wizerunki zwierząt, odkryte w 1879r.) i Lascaux (malowidła z okresu młodszego paleolitu, przede wszystkim realistyczne wyobrażenia zwierząt).


Późny paleolit (15-8tys. lat p.n.e.) to cofanie się lądolodu i migracje ludzi na tereny Niżu Północnoeuropejskiego. Na naszych ziemiach żyły wówczas kultury magdaleńska i habsburska. Odkrycie na stanowisku w Wilczycach (woj. Świętokrzyskie) świadczy, iż był to przejściowy obóz łowców z rodzinami polującymi na nosorożce włochate, niedźwiedzie i lisy polarne. Już wówczas (15 tys. lat temu) wytwarzali kościane igły, broń i przyrządy do sprawiania skór.

Mezolit

Przejściowym okresem w epoce kamienia pomiędzy paleolitem a neolitem był mezolit, trwający od ok. 8 do 4,5 tys. lat p.n.e. Okres ten charakteryzuje przede wszystkim ocieplenie się klimatu, powrót roślinności,, rozwój zwierzyny, ale też zmiana życia człowieka.
Wraz z ociepleniem klimatu następowało topnienie lodowców, a w konsekwencji podniesienie się poziomu wód. I tak dzisiejsze Morze Śródziemne (będące wówczas słodkowodnym jeziorem) podniosło się o 150m, co spowodowało dopływ słonej wody i zmianę jeziora w morze. W wyniku ocieplenia wyginęło część gatunków np. mamuty czy nosorożce włochate, ale nastąpił też bujny rozkwit flory i fauny. Najpierw powróciły drzewa iglaste, za nimi liściaste, a gdy temperatura i wilgotność wzrosła stepy pokryły czarnoziemy, dając podwaliny pod dynamiczny rozwój rolnictwa.
Gdy klimat się ustabilizował, lasy zapełniły się zwierzętami a rzeki rybami. Rozkwitło rybołówstwo, a zmiany gatunków zwierzyny łownej (jelenie, łosie, żubry, sarny, ptaki, dziki itp.) wymusiły na naszych przodkach zmianę metod i narzędzi polowań - zwierzyna była mniejsza i zwinniejsza. Znaczenie miał również fakt, iż w poprzednim zimniejszym okresie mięso dłużej się nie psuło, co w mezolicie wymuszało częstsze polowania. Zmieniła się broń - wcześniejsze kije i siekiery zastąpiono łukami, strzałami i oszczepami. W tym czasie człowiek potrafił już produkować małe, precyzyjne i ostre narzędzia np. groty strzał, różne przyżądy do rozdzierania i przecinania, jak również potrafił wywiercić w kamieniu otwór do przymocowania trzonka, bądź do noża z krzemienia przymocować rękojeść z kości.
W okresie mezolitu człowiek zyskał też towarzysza pomocnego w tropieniiu zwierzyny, udomowionego wilka, będącego praprzodkiem wszystkich dzisiejszych psów.
Człowiek zaczął przemieszczać się "za pożywieniem" w zależności od okresów obfitujących np. w owoce lub konkretną zwierzynę. W miejscach w których można było polować, łowić ryby lub zbierać rośliny zatrzymywano się dłużej. Znaleziska archeologiczne potwierdzają, iż człowiek migrując powracał kilkakrotnie do niektórych osad.
W okresie mezolitu pojawiły się też pierwsze lekkie drewniane "chaty", których podłogę stanowiło zagłębienie z udeptanej gliny. Rozpoczął się okres koczowniczy, a jednocześnie pierwsze próby rolnictwa i wytwórstwa potrzebnych do różnych prac przedmiotów. Narzędzia bywały bardzo drobne i niezwykle precyzyjnie obrabiane, często na kształt figur geometrycznych - najczęściej trójkatów i trapezów. Odkrywane narzędzia z tego okresu często wykonywane były z poroży jelenia lub renifera, ale również drewniane, np. prymitywna łopata. Wśród wykopalisk z okresu mezolitu znajdują się np. (z okolic Berlina) fragment sieci rybackiej i drewniany pływak, (z Holandii) harpuny i oszczepy z kości i poroża.


W okresie mezolitu wykształciły się na przestrzeni czasu różne kultury. Do najstarszych z nich na ziemiach polskich zaliczamy kulturę komornicką (stanowisko Komornicz na Mazowszu). Byli to przybysze z zachodu, kulturowo nie różniący się zbytnio od ówczesnych mieszkańców Niemiec czy Holandii. Ok. 6,5 tys. lat p.n.e. kulturę komornicką zastąpiły lokalne kultury np. janisławicka i chojnicko-pieńkowska, która jest powiązana z kompleksem Magdalemose (Dania), o czym świadczą znaleziska np. drobne zbrojniki, groty strzał o trapezowo-idealnym ostrzu.
Młodszą o ok. 2 tys. lat była kultura janisławicka, obejmująca tereny dzisiejszego Mazowsza i Wielkopolski, aż po Ukrainę. Wykonywali oni narzędzia skrobiące i drapiące z krzemienia czekoladowego. Właśnie do tej kultury należy najstarszy odnaleziony pochówek na naszych ziemiach (w 1937r.) datowany na 6-4,5 tys. lat p.n.e. Zawierał on szkielet zmarłego 40-letniego mężczyzny ułożonego w pozycji siedzącej. W grobie tym znaleziono również ponad 100 przedmiotów z krzemienia, kości i rogu. Nasi przodkowie wyposarzyli zmarłego m.in. w ostrza z części łopatki tura, narzędzia z podłużnie przeciętych kłów dzika, czy naszyjnika z siekaczy jelenia i jednego kła jeleniowego.
Natomiast na północnym wschodzie Polski rozwinęła się kultura kundajska. Do związanych z nią artefaktów należą m.in. figórki z kości i rogu oraz naszyjniki z zębów zwierząt. Z ciekawostek należałoby przytoczyć znalezisko na Wyspie Jeleniej na jez. Onega w Rosji, gdzie odkryto wykorzystywane przez 120 lat cmentarzysko kultury kandyjskiej z VI tysiąclecia p.n.e.
Również ciekawy jest mezolityczny grób odkryty w niemieckim Unseburgu. 50-letnia kobieta zaostała pochowana w podkurczonej pozycji i obsypana czerwonym barwnikiem, symbolizującym życie. W grobie tym wokół kobiety ułożono 17 kamiennych artefaktów.

Neolit

Neolit jest ostatnim etapem epoki kamienia, zamknięty w latach 5,5tys.-2tys. l.p.n.e. W neolicie dokonała się (oczywiście stopniowo) zmiana w trybie życia człowieka, zwana rewolucją neolityczną, która polegała na przejściu z koczowniczego i łowieckiego trybu życia na osiedlenie się i rolnictwo.
Dzisiejsza Palestyna, Turcja, Iran i Irak to tereny zwane żyznym półksiężycem. To właśnie na tych terenach (ok. Xw.p.n.e.) po raz pierwszy człowiek zaczął hodować zwierzęta, zbierać nasiona roślin i uprawiać je.
Murajbat nad brzegiem Eufratu w północnej Syrii jest jedną z najstarszych osad (X-VIIw.p.n.e) - przykładów rewolucji neolitycznej. Podobnie powstałe ok. 9 tys. lat p.n.e. osiedle w Jerychu w Palestynie, Ali Kosz w Iranie (7,5 tys. lat p.n.e.), w dorzeczu Żółtej Rzeki w Chinach, czy na niektórych obszarach Ameryki Środkowej. Proces rewolucji neolitycznej (jak już wspomniano) nie był nagły, lecz rozciągał się nawet nie przez setki, a tysiące lat.
Pierwsze rośliny, jakie nasi przodkowie zaczęli uprawiać nie miały postaci znanej nam dzisiaj, lecz byli to dziko rosnący przodkowie jęczmienia, grochu, wyki, soczewicy, ciecierzycy, żyta, lnu i pszenicy samopszy. Pierwsze poletka były pełne zielska i chwastów. Dopiero stopniowa selekcja ziaren przez naszych przodków pozwoliła na zmiany genetyczne uprawianych roślin, dzięki czemu np. u pszenicy i jęczmienia wytworzył się mocny kłos. Jakiś czas po rozpoczęciu uprawy roślin przysła kolej na zwierzęta. Bardzo trudno jest określić moment, w którym nasi przodkowie udomowili pierwsze zwierzę, jednak najstarsze wykopalisko szkieletu owcy pochodzi sprzed 7 tys. lat p.n.e, kozy sprzed 6 tys. l.p.n.e., bydła sprzed ok. 5,5 tys. l.p.n.e. a konia sprzed ok. 4 tys. l.p.n.e. Jednak najwcześniej człowiek udomowił wilka (ok. 10 tys. l.p.n.e.) praprzodka wszystkich dzisiejszych psów, który towarzyszył nam na terenach Żyznego Półksiężyca, w Star Carr w Anglii, Seckenberg w Niemczech i na Syberii.
Wraz z rozwojem rolnictwa, przemianie uległy również narzędzia i technika ich wytwarzania. Nadal głównym materiałem był kamień, jednak obok metody łupania pojawiła się metoda szlifowania (gładzenia). Wiercono również w kamieniu otwory, by np. młotek osadzić na trzonku. Pojawiły się nowe narzędzia potrzebne do prac, np. siekiera, sierp. Wzrosło zapotrzebowanie na trwalsze narzędzia, co zmusiło człowieka do poszukiwania lepszych materiałów, co z kolei przyczyniło się do otwarcia pierwszych kopalń krzemienia m.in. w Krzemionkach Opatowskich.
Również w okresie neolitu nasi przodkowie posiedli umiejętność obróbki miedzi. W Europie środkowej i zachodniej złoża tego minerału były zbyt skąpe, dlatego też na większą skalę obróbka miedzi rozwinęła się w południowej i południowo-zachodniej Europie i na Bliskim Wschodzie. W neolicie ludzie znali już koło i budowali proste wozy, które ciągnęły udomowione zwierzęta, a do uprawy ziemi stosowali już pług.
Był to również okres w dziejach ludzkości, w którym oddzielono cmentarze od miejsc zamieszkania, które były wyjątkowe. Początkowe ziemianki zastąpiono prawdziwymi drewnianymi domami. Na palach nośnych spoczywał dwuspadowy dach. Domy budowano na planie prostokąta, zazwyczaj niewielkie, choć budowano również tzw. długie domy o długości kilkunastu, lub nawet kilkudziesięciu metrów, których ściany pokrywano plecionką z gliną. W długich domach wraz z ludźmi mieszkały również zwierzęta. Osady składały się zazwyczaj z 2 - 4 domów w pobliżu pól uprawnych. Zaczęły również powstawać pierwsze osady o charakterze obronnym.
Jednak nie wszędzie budowano jednakowo. Na Bliskim Wschodzie rozwinęła się technika budowy domów z cegły wypalanej na słońcu, opartych na kamiennych fundamentach, często piętrowe. I właśnie tutaj używano pierwszych prostych mebli takich jak np. łóżka, krzesła czy szafki. Osady w tamtym rejonie świata rozwijały się szybciej - najstarsze powstały przed 10 tys r.p.n.e. Jerycho ok. 8 tys. r.p.n.e. mogło mieć już 2 tys. mieszkańców. Szybszy rozwój osad spowodował, iż częściej miały charakter obronny - były otaczane murem.
W domach zaczęto używać nowych przedmiotów wyrabianych z gliny i początkowo wypalanych wprost nad ogniem, a później w piecach. Najstarsze znaleziska ceramiczne pochodzą z Chin, Japonii i dalekiej Rosji. Z terenu Europy najstarsza jest waza z Bronocic sprzed ok. 6 tys. r.p.n.e., na której widnieje nastarsze na świecie wyobrażenie wozu kołowego - jest to prawdziwa archeologiczna perełka. Szczególna tekstura na dnie niektórych naczyń skłania archeologów do przypuszczeń, iż jeszcze mokre naczynia (przed wypalaniem) były układane na materiałach, co oznaczałoby, iż znane już było tkactwo.
Początkowo przeważały proste duże misy i wazy. Naczynia spełniały jedynie funkcje użytkowe, bez zdobień. Jednak gdy zaczęto je zdobić, stały się one swego rodzaju znakiem rozpoznawczym różnych kultur ceramicznych w zależności od ornamentyki. Naczynia zyskały również funkcję symboliczną i społeczną.
Na podstawie różnych cech m.in. ceramiki, budowli i narzędzi, archeolodzy rozróżniają szereg kultur okresu neolitycznego. Do najstarszej należy kultura dżarmo (7 tys. l.p.n.e.) wykształcona u podnóży gór Zagros, której członkowie wznosili prostokątne budowle z glinianych cegieł z drewnianymi drzwiami na kamiennym fundamencie. Na terenach objętych tą kulturą zajmowano się rolnictwem, hodowlą i łowiectwem. Używano sierpów, wytwarzanych ze sprowadzanego z zachodu obsydianu.
Na północnych terenach dzisiejszego Iraku nad Tygrysem rozwinęła się w 6 tysiącleciu p.n.e. kultura hassuna. Początkowo koczownicze plemię zatrzymywało się tam czasowo, by wypasać kozy lub czekać na zbiory. Gdy osiedlili się na stałe wznosili niewielkie domostwa z suszonyc cegieł. Wyrabiali niepolerowane naczynia ceramiczne malowane farbą, służące do przechowywania zboża.
Kultura lendzielska była kulturą kręgu naddunajskiego z V i IV tysiąclecia p.n.e.. Obejmowała tereny od Kujaw i Wielkopolski, przez Morawy, Słowację i Austrię do Chorwacji. Kulturę tą cechowały duże osady, czasami z elementami obronnymi. Jej ceramikę charakteryzuje szeroki wachlarz od pucharów, mis na nóżkach, tacek, do mis ze wzmocnioną szyjką.
Również w okresie VI do V tys. p.n.e. rozwinęła siękultura bukowogórska, której nazwa wywodzi się od Gór Bukowych na Węgrzech, gdzie dokonano pierwszych odkryć. Prócz Węgier obejmowała południową i wschodnią Słowację, orza północno zachodnią Rumunię. Ceramika kultury bukowogórskiej była cienkościenna, malowana i ryta.
Natomiast kultura ceramiki wstęgowej kłutej pojawiła się na początku V tys. p.n.e. na terenach dzisiejszych Niemiec, Austrii, Śląska i Czechach. We wcześnym okresie naczynia dekorowano poprzez podwójne kłucie w górnej ich części. Z biegiem czasu pojawiły się poziome i ukośne pasma, wzory trójkątów i rąbów na całym naczyniu.
Również w V tys. p.n.e. rozwinęła się nad Dunajem kultura vinča. Jej osady składały się z niewielkich domostw. Członkowie tej kultury zajmowali się szeroko rozumianym rolnictwem (uprawy od jęczmienia po groch, hodowla zwierząt) jak również wytwarzali w celach kultowych figurki kobiece. Niektóre swe wyroby opatrywali znakami, których do dziś nikt nie potrafi rozszyfrować, co budzi przypuszczenie, iż mogło być to pierwsze pismo.
Kultura amfor kulistych występowała od połowy IV do połowy II tys.p.n.e. na terenach od wschodnich Niemiec po Ukrainę. Swą nazwę wzięła od amfory z kulistym brzuścem, krótką szyjką i uchami. Amfory stemplowano lub ryto motywami dekoracyjnymi. Należące do tej kultury grupy środkowe i wschodnie stosowały pochówki megalityczne.
Dłużej - od IV do II tys. p.n.e. - występowała kultura pucharów lejkowatych, obejmująca tereny od dzisiejszej Szwecji przez Holandię, Niemcy po Polskę i Podole. Nazwa wzięła się od wytwarzanych naczyń w kształcie gruszki z szerokim lejkiem na górze, czasem z uchami, z biegiem czasu coraz bardziej ozdobnych. Prawdopodobnie członkowie tej kultury byli mieszkańcami osady, gdzie rozwinął się Ostrów Lednicki. Polskie znaleziska pozostałości tej kultury są dośc bogate m.in. w Ćmielowie k. Opatowa i w Górce k. Hrubieszowa.
Największy zasięg, od Wysp Brytyjskich po basen Morza Śródziemnego i dorzecze Wisły, od początków III tys. p.n.e. aż do początków epoki brązu miała kultura pucharów dzwonowatych. Jej nazwa wywodzi się od wytwarzanych naczyń w kształcie odwróconego dzwonu. W Polsce do jej znalezisk należy np. cmentarzysko k. Sandomierza.
Najdłużej, bo od połowy V tys. do początków II tys. p.n.e. rozwinęła się kultura ceramiki grzebykowej. Występowała ona od Finlandii po górne dorzecze Dniepru i Wołgi. Naczynia tej kultury wyróżniają zdobienia podobne do odcisku grzebienia.
Innym typem jest kultura megalityczna, która łączy różne, niekoniecznie ze sobą powiązane kultury, których wspólną cechą są budowle z olbrzymich, kamiennych bloków tzw. megalitów. Były to budowle kultowe, często poświęcone pamięci zmarłych, lub będące grobowcami. Terytorialnie kultura ta rozciągała się przez Skandynawię, Niemcy, Polskę do Bałkanów. Jednak najbardziej znanym jest brytyjskie Stonehenge.

góra  strony...