Europa położona jest w zachodniej części litosfery. Na obszarze kontynentu wyróżnia się sześć głównych jednostek tektonicznych o różnym rozwoju i budowie:


1/ prekambryjska platforma wschodnioeuropejska - zajmuje obszar 5,5 mln km² i jest ograniczona nasunięciem kaledonidów na tarczę bałtycką, od zachodu platformą paleozoiczną środkowej i zachodniej Europy, od południa Alpami, od południowego wschodu paleozoiczną platformą scytyjską, a od wschodu hercyńską strukturą Uralu.
Fundament platformy zbudowany jest ze skał archaiku i protozoiku, powstałych w kilku cyklach magmowo-tektonicznych i geotektonicznych.
Fundament platformy odsłania się jedynie na powierzchni tarcz bałtyckiej i ukraińskiej, pozostały obszar pokryty jest skałami pokrywy osadowej.
W obrębie platformy wschodnioeuropejskiej do głównych antekliz zaliczamy:
- anteklizę białorusko-mazurską
- anteklizę woroneską
- anteklizę wołożańsko-uralską
natomiast do głównych synekliz zaliczamy:
- zapadlisko nadkaspijskie
- zapadlisko Peczory
oraz rowy tektoniczne:
- rów Prypeci
- rów dnieprowsko-donecki


2/ Struktury Kaledońskie północnej i północno-zachodniej Europy - zaliczamy do nich:
- kaledonidy skandynawskie (Norwegia, pas centralnej i północnej Szwecji)
- kaledonidy brytyjskie (Irlandia, Szkocja, północna Anglia i Walia)
Kaledonidy skandynawskie zajmują pas o długości ponad 1700km. i szerokości 200-300km., zbudowane ze skał od najwyższego prekambru po syrul. Do najstarszych zalicza się tzw. formacje sparagmitowe (łupki,kwarcyty akozowe, łupki ilaste i w niewielkiej ilości wapienie i dolomity).
Kaledonidy brytyjskie ograniczone są blokiem Hebrydów i blokiem środkowej Anglii.


3/ platforma paleozoiczna zachodniej i środkowej Europy - składa się z podłoża platformowego i pokrywy osadowej. Zaliczamy di niej masywy paleozoiczne:
- Masyw iberyjski
- Masyw kornwalijski
- Masyw armorykański
- Masyw centralny
- Wogezy i Schwarzwald
- Masyw czeski
- Góry Kruszcowe
- Blok dolnośląski
- Ardeny
- Reńskie Góry Łupkowe
- Harz
- Blok górnośląski
- Trzon paleozoiczny Gór Świętokrzyskich
W większości początek pokrywy platformowej datuje się na perm. Na skutek poprzerywania pokrywy w następstwie późnokredowego i kenozoicznego wypiętrzania jej elementów i erozji utworzyły się liczne niecki:
- Niecka Ebro
- Basen akwitański
- Basen paryski
- Niecka turyńska
- Niecka subhercyńska
- Niecka duńsko-niemiecko-polska
Okresowo dochodziło do ryftogenezy progradującej w kierunku południowym, dzięki czemu powstał subpołudnikowy system ryftowy od Morza Norweskiego i południowej Skandynawii przez Morze Północne, dolinę dolnego i górnego Renu.
W pokrywie osadowej platformy wyróżniamy trzy główne kompleksy strukturalne:
- kompleks dewońsko-karboński (waryscyjski)
- kompleks laramijski (osady permu - najniższego paleocenu)
- kompleks alpejski (osady kenozoiczne, morskie i lądowe osady paleogenu i neogenu, lodowcowe osady czwartorzędowe)


4/ platforma scytyjska - rozciąga się pasem szerokości 300-800km od dolnego biegu skraju platformy wschodnioeuropejskiej. Na tym obszarze bloki o konsolidacjipóźnoproterozoicznej są poprzedzielane blokami o konsolidacji waryscyjskiej a nawet wczesnokimeryjskiej.
W obrębie platformy scytyjskiej wyróżnia się:
- Masyw Dobrudży
- Płytę mezyjską
- Płytę mołdawską
- płytę scytyjską


5/ Ural - Hercyńskie pasmo Uralu ciągnie się ok. 2500km od Morza Karskiego do południowego skraju Mugodżarów. Ural jest oddzielony od platformy wschodnioeuropejskiej rowem przedgórskim, a wschodnią granicą pasma jest rozłam wgłębny.
System Uralski dzieli się na strefy:
- Przeduralski rów przedgórski (początek permu, główne ruchy na przełomie wczesnego i środkowego triasu)
- Antyklinorium baszkirskie (północna część południowego Uralu)
- Strefa zachodniouralska (kompleks węglowych skał ordowiku, skały silnie sfałdowane i pocięte uskokami)
- Antyklinorium środkowouralskie (zmetamorfizowane skały okruchowe górnego proterozoiku, kambru, z licznymi wulkanitami)
- Synklinorium tagilsko-magnitogorskie (niemal kompletna asocjacja ofiolitowa, będąca pozostałością dna Oceanu Uralskiego. Liczne wulkanity i spility)
- Antyklinorium wschodniouralskie (terran w skorupie kontynentalnej, gnejsy, migmatyty, amfibolity, kwarcyty)
- Synklinorium wschodniouralskie (dolnokarbońskie wulkaniczne, węglanowe i okruchowe skały)


6/ Strefa fałdowań alpejskich południowej Europy - Alpidy południowej Europy powstały w wyniku likwidacji Oceanu Tetydy i kolizji Afryki i mniejszych bloków kontynentalnych z kontynenten europejskim.
Pasmo europejskich Alpidów dzielimy na:
- Alpidy zachodnie, obejmujące Góry Betyckie i Pireneje i blok korsykański.
Góry Betyckie są orogenem jednostronnym i mają budowę płaszczowinową. Wyróżnia się w nich strefy: prebetycką, subbetycką, fliszową i betycka.
Masyw korsykański tworzą głównie skały krystaliczne i sfałdowane skały paleozoiczne. Pireneje są orogenem dwustronnym.
- Alpidy środkowe (Alpy i Apeniny). Alpy powstały na granicy płyty apulijskiej i płyty europejskiej. Na zachodzie są orogenem jednostronnym, a na wschodzie dwustronnym.
Alpy zachodnie tworzą strefy: wewnętrzna, zewnętrzna i prealpejska.
Alpy wschodnie: Południowe Alpy Wapienne, strefa austroalpejska i Północne Alpy Wapienne.
Apeniny powstały w trzeciorzędzie na granicy płyty tyrreńskiej i płyty adriatyckiej. Północka część Apeninów tu jednostki: liguryjska, toskańska i umbryjska.
- Karpaty - w ich wnętrzu znajduje się wielkie zapadlisko panońskie, wypełnione molasowymi osodami neogenu i kenozoiku. Jest to orogen jednostronny. W obrębie Karpat wyróżnia się: internidy (Słowacja, Polska, Węgry, Siedmiogród), eksternidy (od Wiednia po dolinę Dembowicy).
Do Karpat wewnętrznych zaliczamy strefy: gemerską, weporską, Tatrzańską, pienińską, transylwańską, centralną i fliszową, oraz zapadliska: pomorskie i transylwańskie.
Karpaty zewnętrzne są bardziej jednolite, zbudowane przede wszystkim ze skał fliszowych.
- Alpidy bałkańskie - łączą się ze strukturami Karpat i płaszczowinami Alp. W ich obrębie wyróżniamy: Dendryny (wewnętrzne i zewnętrzne), Albanidy (rogowce i zlepieńce triasu, kredowe wapienne jurajskie ofiolity, kontynentalne osady paleogenu, skały węglanowe, paleogeński flisz, neogeńska melasa), Hellenidy (czwartorzędowy wulkanizm), Ropoidy (skały prekambru i kambru)
- Alpidy bałkańskie
- Kaukaz - wyróżniamy:
Wielki Kaukaz (prekambryjskie gnejsy, łupki, amfibolity, kwarcyty, marmury, skały okruchowe i węglanowe, wulkanity, wegiel, piaskowce, iłowce, ofolity)
Mały Kaukaz (skały wulkaniczne, formacje kredowe, jurajskie i paleogeńskie)
Zapadlisko kursko-riońskie (śródgórskie, z osadami kenozoiku - wapienne skały okruchowe)
Zapadlisko przedkaukaskie (przedgórskie, kenozoiczne osady piaskowcowo-łupkowe, żwiry, gipsy, dolomity)


Prócz opisanych w skrócie sześciu podstawowych jednostek należy wspomnieć jeszcze o Svalbardzie i Islandii.


Svalbard to nic innego, tylko archipelag wysp zaliczanych do norweskich kaledonidów Euroameryki. Jest zbudowany ze sfałdowanych skał górnego paroterozoiku i dolnego paleozoiku. Występują łupki mikowe, kwarcyty z wulkanitami, piaskowce i wapienie formacji Hekla huk górnego proterozoiku, kambru i ordowiku.

Islandia jest wypiętrzeniem ponad poziom oceanu i zbudowana jest z neogeńskich i czwartorzędowych skał wulkanicznych (najstarsze lawy - 16 mln lat.). Skały wulkaniczne Islandii mają różny skład: bazalty alkaliczne, oliwinowe, toleity.

góra  strony...