Niedźwiedź jaskiniowy był gatunkiem plejstoceńskim, wymarłym ok. 30 tys. lat temu. Był on jednym z typowych przedstawicieli wymarłej megafauny późnego czwartorzędu. Z punktu widzenia paleontologii szczyt, przełom i czas tuż po ostatniej epoce lodowcowej był okresem wielkiego wymierania - wyginęło wówczas ok. 70 gatunków dużych form ssaków, od mamutów po pancerniki glyptodony czy gigantyczne północnoamerykańskie bobry.
Chociaż wiemy już dość sporo na temat niedźwiedzi jaskiniowych, ich życia i zwyczajów, jednak mają one przed nami wciąż sporo tajemnic.
Większość zwierząt traktowało jaskinie jako schronienie przed kaprysami pogodowymi. Niedźwiedź jaskiniowy był z jaskiniami dużo bardziej związany. Dzieląc swe "lokum" m. in. a lwami i chienami poruszał się w głębszych częściach jaskiń, dzięki czemu miał zapewniony spokój podczas zimowego snu.
Niektórzy naukowcy spekulują, że przejście na jaskiniowy tryb życia miało wyraźny wpływ na tryb życia tych zwierząt. Dzisiejsze niedźwiedzie są samotnikami, a w grupach można zobaczyć jedynie matki z młodymi lub wyjątkowo parę rodzeństwa. Znaleziska dużej ilości leżących razem szkieletów niedźwiedzi jaskiniowych świadczą natomiast o małych grupach tych zwierząt żyjących stale w pobliżu jaskiń.
Na terenie Polski szkielety niedźwiedzi jaskiniowych znane są m. in. z Jaskini Magurskiej w Tatrach i Jaskini Niedźwiedziej w Sudetach.
Niedźwiedzie jaskiniowe po pożywienie musiały opuszczać swe jaskinie, wychodząc na światło dzienne.
Wśród dzisiejszych niedźwiedzi występują zarówno te mięsożerne (niedźwiedź polarny), wszystkożerne (większość), jak i wyłącznie roślinożerne (panda wielka). Jeśli chodzi o niedźwiedzie jaskiniowe, to kształt ich dolnej szczęki i zębów sugeruje, iż były typowymi roślinożercami. Potwierdzają to nowoczesne analizy chemiczne bazujące na ustalaniu proporcji stabilnych izotopów azotu (δ¹⁵N) i węgla (δ¹¹³C) w kościach oraz w szkielecie. Kształt górnych zębów trzonowych, a szczególnie drugiego trzonowca, jest charakterystyczny dla wegetariańskiego przystosowania. Biorąc dodatkowo pod uwagę badania skamieniałych odchodów, w których pojawia się pyłek wysokogórskich roślin, naukowcy dochodzą do wniosku, iż duża liczba niedźwiedzi jaskiniowych "pasła się" w okolicach jaskiń.
Jednak istnieją wyłomy tej tezy. Otóż analiza izotopowa szczątków z rumuńskiej jaskini Peştera cu Oase wykazała większą ilość białek zwierzęcych w pożywieniu tej populacji.
W stosunku do zwierząt wymarłych stosunkowo niedawno (górny plejstocen, holocen, od 50 tys. lat temu do dnia dzisiejszego) stosuje się analizę skamieniałości, lecz również badania informacji genetycznej (DNA z mitochondriów - mtDNA, lub nawet małe części DNA jądrowego). Mówimy wówczas o DNA kopalnym lub aDNA (antyczne DNA). Najdłużej, w bardzo korzystnych warunkach DNA może przetrwać góra do 1 mln lat. W Polsce niestety brak jest placówki zajmującej się badaniem DNA ssaków kopalnych.
Wracając do naszych niedźwiedzi jaskiniowych - za wspólnego przodka dzisiejszych niedźwiedzi brunatnych i jaskiniowych uważa się grupę niedźwiedzi kopalnych z gatunku Ursus etruscus. Jeden z jego "potomków", gatunek określany jako Ursus demingeri stał się fundamentem późniejszej linii niedźwiedzi jaskiniowych.
Analiza genetyczna DNA mitochondrialnego niedźwiedzijaskiniowych ostatniego okresu lodowcowego odkryła cztery podstawowe grupy genetyczne (tzw. haplogrupy). Jednakże jedynie w dwóch z nich znana jest ramowa wizja odnośnie ich wzajemnego powiązania (Ursus spelaeus i Ursus ingresus). Są to wyniki wieloletniej pracy prof. Gernota Rabedera z Uniwersytetu Wiedeńskiego i jego zespołu paleontologów.
Ok. 50 tys. lat temu różnorodnośc genetyczna niedźwiedzi jaskiniowych zaczęła się gwałtownie zmniejszać. Wkrótce ich los został przesądzony. Z datowania radiowęglowego wynika, że wiek najmłodszych pozostałości kostnych niedźwiedzi jaskiniowych szacuje się na ok. 27 tys. lat.
Prawdopodonie za wyginięcie niedźwiedzi jaskiniowych odpowiedzialny jest nieoczekiwany atak zimna i ... ludzie. Ich upadek bowiem pokrywa się w czasie z wyprawą przez Europę Homo sapiens. Ludzie wówczas zaczęli wypierać z jaskiń zarówno niedźwiedzie, hieny, lwy i neandertalczyków.
Jednak prawdziwa przyczyna wymarcia tych zwierząt do końca nie jest jasna.

góra  strony...