Wiemy już, iż istnieją archeologiczne dowody na podbój Ameryki przez wikingów na długo przed Kolumbem. Jednak w jaki sposób pokonywali ocean w drodze do Ameryki i z powrotem, czy dysponowali umożliwiającą takie wyprawy flotą i co najważniejsze, w jaki sposób wyznaczali kurs i orientowali się w położeniu bez odpowiednich instrumentów nawigacyjnych? Wikingowie przecież są przedstawiani i odbierani jako naród nieokrzesany, tępy, prymitywny i barbażyński. Ale czy w istocie tak do końca jest to zgodne z prawdą?


Nawigacja przez północny Atlantyk jest dość ryzykowna, nawet przy użyciu kompasu - z racji bliskości bieguna magnetycznego. Jak zatem radzili sobie wikingowie?
Odpowiedź znajdziemy w średniowiecznych tekstach, mówiących o zastosowaniu "słonecznego kamienia", np. w Sadze Hrafnkela (ok. 1275r.) czytamy:
"pogoda była wietrzna i burzowa.[...] Monarcha rozejrzał się dookoła i nie dostrzegł nigdzie błękitnego nieba [...] później król sięgnął po słoneczny kamień i podniósł go w górę, a wkrótce dojrzał Słońce promieniujące z kamienia."


Cóż to takiego, owy słoneczny kamień? Duński archeolog Thorkild Ramskov w 1967r. sformułował pogląd, iż chodzi tu o kordieryt, naturalny dwubarwny kryształ, który zmienia kolor i jasność w spolaryzowanym świetle, co pozwala na precyzyjne określenie pozycji Słońca nawet w pochmórny dzień. I chociaż zarówno opinia publiczna, jak i środowisko akademickie z aprobatą przyjęły teorię Ramskova, to jednak (jak to zwykle bywa) sceptycy wkrótce zaczęli ją wyśmiewać, jako przykład "kosmicznej archeologii".
Tymczasem już pod koniec 40 lat XXw. badacze z amerykańskiego Narodowego Biura Standardów opracowali nowy kompas, bazujący właśnie na regule polaryzacji światła. To właśnie z tym kompasem w latach 50-tych eksperymentowała marynarka wojenna i siły powietrzne USA, jak również przez kilka lat posługiwali się nim piloci Skandynawskich Linii Lotniczych podczas lotów w obszarach polarnych. W raporcie NBS z 1949r. czytamy m.in.:
"Niebiański kompas jest zatem szczególnie przydatny, kiedy nie da się posługiwać sekstantem. Ponieważ polaryzacja światła jest największa wtedy, gdy promienie padają pod kątem prostym, kompas ten zapewnia największą precyzję w regionach polarnych, gdzie jest też najbardziej przydatny z uwagi na długi czas trwania półmroku."


Na poczatku 2007r. węgierscy uczeni badający kordieryt używany przez wikingów (800-1200r.p.n.e.) stwierdzili, iż określa on położenie Słońca z dużą dokładnością nawet podczas złej pogody, a badający polaryzację światła na obszarach Arktykik doktor Gabor Horvath wraz z zespołem z Uniwersytetu Eotvosa Loranda z Budapesztu udowodnił, iż kryształy pozwalają określić pozycję Słońca podczas mgły i zachmurzenia.


No dobrze, wiemy zatem, iż wikingowie bez wątpienia potrafili wyznaczać na morzu położenie Słońca, a co za tym idzie - kurs. Jednak sama umiejętność nawigacji to za mało, by móc mówić o możliwości prowadzenia regularnych, planowanych podróży do Ameryki. Wydawało by się, że brakuje podstawowego elementu - mapy.


W pobliżu miejscowości Kaseberga, 15 km na wschód od Ystad, na wzgórzu o wysokości 37metrów, w odległości 100m od morza znajduje się Ales Stenar, co ze staronordyckiego oznacza: Ales - sanktuarium, Stenar - z kamienia. Jest to ogromny megalityczny monument-statek, z precyzyjnie ustawioną osią pod kątem 45^o wobec północy magnetycznej Ziemi. Jego kontury tworzy 58 dużych menhirów (wysokich kamieni, ustawionych w pionie w czasach paleolitycznych i neolitycznych). Całość ma długość 67 metrów i szerokość 19 metrów.
Przeciętna średnica 56 menhirów wynosi ok. 1m., a wysokość 1,5m. Natomiast ostatnie dwa menhiry są większe - wysokie na ok. 3m.. Menhiry są ustawione co 2,5m. W każdym z końców obrysu statku znajduje się niewielki głaz o średnicy i wysokości 0,5m., są to tzw. kamienie-stępki, które wraz z menhirami dają liczbę 60 kamieni.


Ales Stenar znany był pod nazwą "Statek Słońce do Królestwa Umarłych".
Na każdym końcu statku znajdują się23 menhiry ustawione pod kątem 23 stopni - jest to zakodowany zwrotnik Raka, przebiegający na 23 ^o szer. geograficznej, świętej szerokości w starożytnym kulcie Słońca, stanowiący motyw liczbowy wszystkich megalitycznych monumentów.
Szerokości geograficzne zakodowane w Ales Stenar wskazują kurs żeglowania, jaki należy wybrać w eskapadzie do Ameryki Środkowej, symbolizującej Krainę Zmarłych.
W menhirach Ales Stenar zostały zakodowane informacje co do kierunku eksploracji zarówno Ameryki, jak i Europy i Afryki. My, ze względu na interesujący nas temat wikingów w Ameryce, skupmy się na tym pierwszym (zainteresowanych całą symboliką i kodami zawartymi w Ales Stenar odsyłam do np. publikacji "Szwedzki monument z epoki żelaza kompasem transatlantyckich wojaży" autorstwa Reinoud de Jonge i Jay Stuart Wakefield).


Ales Stenar składa się z 60 głazów, w których zakodowane są południowe i południowo-zachodnie przylądki Grenlandii, położone na 60^o szer. geograficznej płn. Obierając kurs 45^o w kierunku południowo-zachodnim docieramy do Labradoru, który pojawił się po osiągnięciu przez dawnych żeglarzy 56^o szer. geograficznej płn. - 56 menhirów po obu stronach statku.
Kamienie te mają również zakodowaną szerokość 56^o, na której odkryto rozległy ląd po drugiej stronie Oceanu Atlantyckiego, co było podstawowym powodem ulokowania Ales Stenar w tym właśnie miejscu (na szer. 56^o).
Odejmując po trzy menhiry z dziobu i rufy (58-6) otrzymujemy szer. geograficzną cieśniny przy Belle Island na 52^o szer. geogr. płn. - kierunek żeglugi na zachód od Nowej Funlandii, skąd obierając kurs 45^o (orientacja statku) płyniemy do wyspy Cape Breton Island, by skierować się na południe wzdłuż wschodniego wybrzeża Ameryki Północnej. Dwa duże menhiry na osi kodują Florydę na 25^o szer. geogr. płn. (zwrotnik Raka 23+2), jak również morski dystans do Kuby (2^o czyli 222km.).


Strony świata wyznaczają 4 kamienie: północ (kamień nr 19), południe (nr 48), wschód (nr 12) i zachód (nr 41). Każda ze stron zawiera 11 menhirów.
By dopłynąć z Kuby na Jukatan należy obrać 11 stopni w kierunku zachód - południowy-zachód. Poprzez dwa menhiry osi jest to drogą morską ok. 222km. 16 menhirów w środkowej części obrysu statku kieruje nas na północne wybrzeże Hondurasu i Gwatemali (16^o), dodając dwa duże menhiry osi trafiamy do Zatoki Campeche (18^o) - do centrum Królestwa Zmarłych.
Kąt dopełniający do 60 głazów monumentu wskazuje na deltę Missisipi (30^o szer.płn.) - wrota do kompleksu Poverty Point, który miał duże znaczenie w handlu miedzią z obszarami w głębi lądu.


W Ales Stenar zakodowany jest również szlak południowy, wychodzący z Wyspy Zielonego Przylądka (16^o szer. płn. - 16 kamień w środkowej części statku). Obierając kurs 60^o w kierunku południowo-zachodnim (60 kamieni) docieramy do wybrzeży Brazylii (23 menhiry na obu końcach to 23 stopnie, czyli 2555km. drogą morska).
Duży południowo-zachodni menhir na osi kieruje na Wyspy Świętego Pawła na Atlantyku, cztery menhiry głównych kierunków to wyspy Fernando deNoronha, a w sumie tych 5 kamieni to przylądek Sao Roque ("Święta Szkoła") w Brazylii.


Jedna z tras powrotnych z Ameryki Środkowej do Europy prowadziła przez Bermudy, kierując przez wyspy Bimini koło Florydy (26^o szer. płn.), skąd dwa duże menhiry na osi kierują na archipelag Bermudów. Pomiędzy głównymi kamieniami w środkowej części jest 12 menhirów - 12^o czyli 1333km.


Dotarcie do Bermudów z Wybrzeża Ameryki miało miejsce ok. 2200 p.n.e., co potwierdza petroglif w miejscowości Harmony, stan Maine.


Inny powrotny szlak do Europy prowadził wzdłuż wschodniego wybrzeża Ameryki w kierunku północnym.
Głównym punktem wyjścia było wschodnie wybrzeże Nowej Szkocji na 45^o szer. płn., obierano kurs na przylądek Race, wyspę Nową Funlandię i Azory. Trzy menhiry dziobowe (1,2,58) symbolizują grupę trzech wysp na Azorzch, odkrytych 3600 lat p.n.e., co jest uwidocznione w grobowcu w Gavrinis nad zatoką Morbihan w Bretanii. Układ menhirów kieruje na poszczególne wyspy Azorów, Maderę i wschodnie Wyspy Kanaryjskie na 29^o, gdzie kończy się rytualna wyprawa do Ameryki Środkowej.


Cała formacja Ales Stenar w postaci statku symbolizuje antyczną pielgrzymkę na zachód. Północne menhiry (2-29) reprezentują północny szlak ze starego świata (menhir rufowy) do Nowego Świata (menhir na dziobie), natomiast menhiry południowe (31-58) przedstawiają główny południowy szlak powrotny.


Uwzględniając wszystkie okoliczności, Ales Stenar datowany jest na koniec późnej epoki brązu, ok. 500 r.p.n.e. i jest on najpóźniejszym obiektem tego rodzaju w Europie. Z tego samego okresu pochodzi największy w Szwecji petroglif, przedstawiający rytualną łódź o dł. 4,13m. Znajduje się on w Rickeby w regionie Uppland na szer. przylądka Farvel w Grenlandii (60^o szer. płn.)


Hipoteza o pradawnej trasie wypraw ze Szwecji u schyłku epoki brązu do Ameryki Środkowej, Królestwa Umarłych, potwierdza się w odległościach pomiędzy menhirami w obrębie samego monumentu. Stosunek szer. do dł. Ales Stenar na 56^o szer. płn. potwierdza szer. północnych wybrzeży Hondurasu (19,1m./67,0m.) * 56 = 16^o szer. płn.


Ales Stenar możemy zatem spokojnie uznać za swoistą "mapę" szlaków" prowadzących wikingów do Ameryki Środkowej.
Istnieją więc dowody na to, iż wikingowie nie tylko posiadali instrumenty umozliwiajace nawigację i orientowanie sie w kursie umozliwiające pokonanie Atlantyku i zdobywanie Ameryki, lecz również świadomie wielokrotnie odbywali rejsy do nieobcych im lądów Ameryki juz w późnej epoce brązu.


wikingowie w Ameryce cz.I

góra  strony...